NGƯỜI ĐÀN ÔNG GIỮA CHỢ - HUỲNH NHƯ PHƯƠNG

Vợ đi công tác dài ngày, gần hai năm tròn anh lo việc chợ búa cho gia đình.

Trước đây, mỗi lần chở vợ đi chợ là một lần được thư giãn: anh tìm quán cà-phê gần cổng, bình thản ngồi đọc báo hay vẩn vơ nhìn kẻ qua người lại. Còn bây giờ thì anh thực sự “tham gia thị trường” rồi!
Từ khi anh đặt chân vào Sài Gòn, ngôi chợ ở cách nhà chỉ mươi phút đi bộ này đã thành thân thuộc với gia đình anh. Anh ăn gạo muối, thịt cá, rau quả của chợ đã gần 40 năm. Nhưng anh chỉ biết mùi chợ từ xa, chỉ nghe mẹ và vợ kể chuyện giá cả lên xuống ở chợ trong bữa ăn gia đình. Với chợ, anh là một người dưng không duyên nợ, thậm chí còn có phần cảnh giác. Thỉnh thoảng vợ nhờ ra chợ mua món hàng nào đó, anh cẩn thận cầm theo nhãn hiệu, ghi giá tiền và chỉ mang vừa đủ số tiền cần mua.
Hồi anh còn nhỏ, mẹ bán hàng tạp hoá ngoài chợ Đồng Cát; gần Tết anh ra chợ trông hàng cho mẹ, không lo nhìn hàng mình mà mãi nhìn người ta mua bán, để mất hàng của mẹ, suýt khóc. Mấy người bạn của mẹ có quầy hàng gần đó, thấy thương, mua bánh cho ăn. Lớn lên xa nhà, mỗi năm về quê, anh đều đi vòng quanh chợ, nhưng không dám bước vào. Cậu anh là thầy giáo ở Hà Nội đã nghỉ hưu, về thăm nhà, một hôm ra chợ Đồng Cát ngồi ghế đẩu ăn một lúc mấy cái bánh xèo nóng hổi đúc ngay tại góc chợ. Gia đình biết chuyện, cậu bị phê bình quá xá. Anh để ý, thấy gần cổng chợ này, buổi chiều cũng có quầy đúc bánh xèo thơm phức; ít lâu nữa về hưu anh cũng sẽ ra đó ngồi ăn như cậu, mặc cho người nhà, đồng nghiệp hay học trò cười chê.
Thú thật, lần đầu tiên cầm tiền đi chợ lo bữa ăn cho gia đình, anh hoang mang quá đỗi. Anh biết mình đang nhận một “sứ mạng” nặng nề liên quan đến sức khoẻ cả nhà. Chao ôi, những người nội trợ bây giờ đích thị là những người bảo vệ sự sống của cả một dân tộc. Biết bao mặt hàng đẹp đẽ bày ra đó tưởng là nguồn dinh dưỡng cho con người mà cũng có thể là nguồn chất độc. Con mắt thường của anh làm sao phân biệt được. Anh bắt đầu “tự bồi dưỡng” kiến thức cho mình bằng cách tìm đọc những bài báo viết về tiêu dùng, về an toàn vệ sinh thực phẩm mà lâu nay anh chẳng thèm ngó ngàng đến. Anh rùng mình khi lên mạng thấy cảnh người ta tái chế chân gà ung thối đem bán cho dân mình.
Nếu có giải thưởng dành cho những người sốt sắng thực hiện chủ trương “người Việt ưu tiên dùng hàng Việt”, có lẽ anh là một trong những khách hàng đầu tiên nhận giải. Có gì đâu, thịt gà thì anh mua gà vườn, trái cây thì mua trái cây miệt đồng bằng, rau quả thì mua rau quả Đà Lạt…Anh tránh xa những món gì có xuất xứ “lạ”. Nhưng nói thật, để trở thành người đàn ông đi chợ thành thạo như hôm nay, anh đã mấy lần trả học phí. Anh từng mua trứng gà “lạ” mà tưởng trứng gà ta, nho “lạ” mà tưởng nho Ninh Thuận, đến khi về nhà mới hay mình bị lừa. Mấy quầy hàng chơi xấu đó, đừng hòng anh quay trở lại.
Sự căng thẳng trong những lần đầu đi chợ rồi cũng giảm xuống dần, thậm chí, khi đã “có nghề”, anh còn cảm thấy niềm vui mua sắm. Nhìn bốn phía chung quanh, đâu phải chỉ mình anh là đàn ông đi chợ. Còn có những ông già về hưu, những viên chức bậc trung. Chợ này dễ chịu nhờ ít nói thách, nhưng khó chịu vì lấn chiếm lề đường quá đỗi. Có lỗi của những khách hàng bận rộn như anh. Những sáng có giờ dạy sớm, anh chỉ kịp rảo một vòng qua những quầy hàng ngoài đường, thế là góp phần cho những chiếc xe máy dồn ứ lại trên con đường trước cổng chợ vốn đã chật chội.
Hai ngày cuối tuần rảnh rỗi, anh mới gửi xe vào trong bãi, thong thả dạo chợ, ngắm nghía và cân nhắc. Phía sau chợ có mấy bà mấy chị bán cá rô, cá lóc ngon và rẻ. Hai năm nay anh đã thành khách quen của họ. Có một cô nước da bánh mật, mắt sáng, ngồi bán cá cùng chồng. Vợ làm cá, đánh vẩy, chồng cân cá, thu tiền. Hình dung chiều về, vợ chồng rửa tay sạch sẽ, ngồi đếm tiền lời, nấu nồi cơm nóng ăn với cá kho từ chỗ bán còn thừa, thấy cuộc đời dung dị mà hạnh phúc biết bao nhiêu. Vậy mà vài hôm sau, ngay trước mắt anh, vợ chồng họ bị mấy anh trật tự viên rượt đuổi, giật đổ cả thúng cá, phải chạy dạt đi chỗ khác, vì tội không bán trong quầy đúng nơi quy định.
Bao nhiêu mồ hôi nước mắt đã đổ cho mình có được bữa ăn, đời mình sao không biết ơn đời chợ. Những xã hội không có chợ là những xã hội lạc hậu nhất. Chợ là văn minh, nhưng chợ cũng có thể là nơi dối gian, lừa đảo. Khi mình là nạn nhân của chợ, thì mình cũng là nạn nhân của chính con người. Nhưng anh còn tin vào chợ, nghĩa là vẫn tin vào con người. Đi chợ, chuẩn mực và thước đo để anh chọn hàng không chỉ là nhãn hiệu sản phẩm mà còn là gương mặt, giọng nói, nụ cười của người bán hàng. Anh chọn mặt người để chọn mặt hàng. Anh mua hàng và mua cả lòng tin vào con người.
Một cái Tết nữa sắp đến. Hàng hoá, thực phẩm lại bày bán ê hề giữa chợ. Năm nay anh đã biết cách chọn hàng, anh sẽ sắm sửa để nhà mình ăn một cái Tết giản dị, bình an với thịt cá, rau quả của dân mình làm ra. Mình sẽ làm mâm cỗ cúng Tổ tiên với những món ăn truyền thống, vì ông bà mình không quen với thực phẩm “lạ” đâu nghe em.
HUỲNH NHƯ PHƯƠNG